संत एकनाथ (Sant Eknath Information in Marathi)
महात्मा एकनाथ ज्ञानी संत आणि उत्तम भक्तही होते. ते गोस्वामी तुळशीदासांचे समकालीन होते. रामायण
आणि श्रीमद्भगवद या दोघांवर त्यांनी भाष्य लिहिले. त्याचा जन्म एक धार्मिक ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्याचे पूर्वज
भक्त आणि वैष्णव होते. Sant Eknath Information in Marathi भक्त भानुदास हे त्यांचे महान आजोबा होते, जे भगवान पंढरीनाथांचे भक्त होते. महात्मा एकनाथांनी श्रीमद्भगवद्वरील भाष्यात आपल्या थोरल्या वडिलांविषयी सांगितले आहे की त्यांच्या कारणामुळेच त्यांच्या कुटूंबाला भगवान श्रीकृष्णाची कृपा प्राप्त झाली होती.
चक्रपाणी भानुदास यांचा मुलगा होता आणि सूर्य नारायण, चक्रपाणीचा मुलगा एकनाथ यांचे वडील होते. त्याची
आई रुक्मिणी होती. १ N 90 ० मध्ये विक्रम संवत हा मूल-नक्षत्रात जन्म झाला होता आणि वडिलांचा जन्म
होताच मृत्यू झाला होता. काही दिवसांनी त्याची आईही मरण पावली, परिणामी त्याला त्याच्या आजोबांनी पालन
केले, ज्यांनी त्याचे नाव ‘EKA’.
अगदी बालपणापासूनच एकनाथांनी अध्यात्मिक आत्मिक वृत्ती दाखविली. तो पूजामध्ये आजोब चक्रपाणीलाच
मदत करत असे असे नाही तर स्वतः कीर्तनही करीत असे. त्याचे आजोबा म्हणत असत की एकनाथ एक दिवस
आपल्या आजोब भानुदासांच्या नावाने गौरव आणतील. Facts of Sant Eknath in Marathi वयाच्या सहाव्या वर्षी त्यांचा पवित्र धागा समारंभ पार पडला. शेजारी त्याच्यावर खूप प्रेमळ होते. दररोज संध्याकाळी त्यांच्या निवासस्थानी विविध शास्त्रवचने वाचली
गेली. अशाप्रकारे तो लहानपणापासूनच भक्तीमध्ये खोलवर रुजला होता.
*****
त्याला हळू हळू त्याला मार्गदर्शन करण्याची गुरुची गरज भासू लागली. एकेदिवशी ते मंदिरात कीर्तन करत
असतांना त्याला एक दैवी वाणी ऐकली की त्याने देवगडला महात्मा जनार्दन पंत यांच्या पायाजवळ आश्रय घेण्यास सांगितले. एकनाथ पायी प्रवास करत बसला आणि दोन रात्री प्रवास करून देवगडला पोहोचला आणि
महात्मा जनार्दन पंतचा शिष्य बनला. तो मनापासून त्याची सेवा करायचा.
एकदा त्यांनी त्यांच्याशी चार तास युद्ध करून महात्मा जनार्दन पंतला शत्रूंपासून वाचवले. महात्मा जनार्दन पंत
एकनाथांवर फारच खूष झाले. हिशेब ठेवण्यासाठी त्याने त्याला तैनात केले. एक पै पैकी एक त्रुटी आली म्हणून एक दिवस खाती टेलिली नाहीत. शेवटी जेव्हा एकानाथांची खाती आनंदित झाली.
पै यांच्यासंबंधाने केलेली चूक पाहून जर तो खूप आनंदित झाला असेल तर जगातील एखादी चूक त्याला
समजली तर त्याला किती आनंद होईल याची टिप्पणी महात्मा जनार्दन पंत यांनी केली. महात्मा जनार्दन पंत यांनी त्यांना सांगितले की जीवनाचा सर्वात मोठा हेतू म्हणजे सत्य जाणीव करणे आणि ही संधी वाया घालवणे ही
सर्वात मोठी चूक होती.
****
एकनाथ आपल्या गुरु महात्मा जनार्दन पंत यांच्या पाया पडला आणि त्यांच्या कृपेने भगवान दत्तात्रेयांची झलक
मिळाली. भगवान दत्तात्रेय आणि त्यांचे गुरु यांच्यात त्याला दुरावा वाटला नाही.
एकनाथांना भगवान दत्तात्रयांची झलक मिळत राहिली. एका ठिकाणी एकनाथांनी असा उल्लेख केला आहे की
‘संपूर्ण सृष्टीमध्ये किंवा त्याशिवाय, भगवान दत्तात्रे उपस्थित आहेत; त्याने मला जादू केले. माझ्यातील द्वैताची भावना नाहीशी झाली आहे.
‘एकदा एकदा दत्तात्रे एकनाथ यांच्यासमोर मलंग (अवधूत) च्या रूपात हजर झाले आणि त्यांना आशीर्वाद दिला
की ते अनेक लोकांना भक्तीच्या मार्गावर घेऊन जातील आणि श्रीमद्भगवद्वर एक असाधारण भाष्य करतील. श्रीकृष्ण मंत्र आपल्या गुरूंकडून घेतला आणि त्याच्या परवानगीने मार्कंडेय ishषीच्या तपोवन जवळ
तपश्यासाठी शूलभंजन डोंगरावर गेला. तो भगवान श्रीकृष्णाचे ध्यान करायचा आणि भगवान श्रीकृष्ण त्यांच्यासमोर प्रकट झाले.
तपांच्या या काळात सापांनी त्याला अडकवले पण एकनाथच्या अंगाला स्पर्श झाल्यामुळे त्या सापाने चावण्याची
विद्याशाखा गमावली. साप एकनाथच्या डोक्यावरुन त्याच्या कुशीत नाचू लागला. एक ग्वाला (दुधवाला)
एकनाथला काही दूध आणत असे, त्याने नंतर त्याच्याकडे ही घटना सांगितली. त्यांचे कृष्ण-उपासना यज्ञ पूर्ण केल्यावर महात्मा
एकनाथ आपल्या गुरूच्या परवानगीने तीर्थक्षेत्रासाठी पुढे गेले. तेरा वर्षे महात्मा एकनाथ विविध तीर्थक्षेत्रांना भेटी
देत राहिले आणि पंचविसाव्या वर्षी ते परत पैठण येथे आले आणि तिथेच ते पिंपळेश्वर महादेव मंदिरात राहिले. त्याचे आजी-आजोबा त्याला भेटायला आले.
त्यांच्या आजोबा चक्रपाणींनी त्यांना आपल्या गुरु महात्मा जनार्दन पंतची एक पत्र दाखविली, ज्यांनी एकनाथांना
लग्न करून कौटुंबिक जीवन जगण्यास सांगितले होते. एकनाथने आपल्या गुरूच्या आदेशाचे पालन केले आणि गिरिजा नावाच्या ब्राह्मण मुलीशी लग्न केले.
***** Sant Eknath Information in Marathi
त्यांचे कौटुंबिक जीवन अतिशय शांत होते आणि त्यांनी भक्तीमध्ये आपला वेळ घालवला. त्यांच्या पत्नी गिरीजाने
त्यांना सर्वतोपरी पाठिंबा दिला. तो रात्री चार तास झोपायचा आणि उर्वरित वेळ देवी, ज्ञानेश्वरी (संत ज्ञानेश्वरांनी
लिहिलेले पुस्तक) आणि इतर धर्मग्रंथांविषयी बोलत असे.
गिरिजाने अतिशय कुशलतेने आपल्या कुटुंबाचे व्यवस्थापन केले. आपल्या पतीची सेवा करून ती अध्यात्माच्या
मार्गावर गेली. महात्मा एकनाथ यांनी एका ठिकाणी सांगितले आहे की जेव्हा पती-पत्नी दोघे एकत्र विचार करतात आणि पुढे जातात तेव्हाच ते आपले कार्य पूर्ण करतात.
त्यांना तीन मुले झाली; त्यांच्या मुलाचे नाव हरि आणि दोन मुलींचे नाव गोदावरी व गंगा होते. त्यांच्या घरी
नियमितपणे साधू आणि महात्मा भेट देत असत. महात्मा एकनाथ अतिशय सहनशील आणि प्रतिष्ठित होते.
त्याच्या आयुष्यातील महत्त्वाची घटना यावनशी संबंधित आहे. Details of Sant Eknath in Marathi.
महात्मा एकनाथ दररोज गोदावरी नदीत स्नान करायला जात असत. स्नान करून परत आल्यावर हे यवन
त्याच्यावर गळ घालत असत. अशा प्रकारे महात्मा एकनाथांना बर्‍याच वेळा स्नान करावे लागले.
****
एके दिवशी त्यांनी महात्मा एकनाथांवर 108 वेळा गळ घातली आणि महात्मा एकनाथांनी 108 वेळा आनंदाने
स्नान केले. यामुळे एकनाथ महाराजांच्या पाया पडलेल्या यवनमध्ये तीव्र पश्चाताप झाला. महात्मा एकनाथांनी त्यांना त्वरित क्षमा केली. महात्मा एकनाथांच्या कृपेने तो पूर्णपणे बदललेला माणूस झाला.
एकदा त्याच्या वडिलांच्या श्रद्धाच्या (सन्मानाचा आणि सन्मान सोहळा) समारंभानिमित्त, महात्मा एकनाथ त्यांच्या
फाटकाजवळ ब्राह्मणांच्या येण्याची वाट पहात उभे होते. Details of Sant Eknath in Marathi तेवढ्यात काही महार (अल्प जातीतील लोक) गेले
आणि त्यांना अन्नाचा चांगला वास आला की त्यांना असे अन्न कधीच खाऊ शकत नाही अशी टिप्पणी केली.
महात्मा एकनाथांनी ते ऐकले आणि त्यांचे हृदय त्यांच्याबद्दल दयाळूपणे वितळले. त्याने त्यांना आमंत्रित केले आणि त्यांना भोजन ऑफर केले. त्यानंतर त्याने नव्याने जेवण तयार केले पण ब्राह्मणांनी नकार दिला
खा. त्यानंतर एकनाथ महाराजांनी पितृ (मृतक पालकांचे पूर्वज) अशी प्रार्थना केली. भानुदास, चक्रपाणी आणि
सूर्य नारायण हे त्यांचे पूर्वज स्वत: हून दिसले आणि अन्न स्वीकारले. ब्राह्मण आश्चर्यचकित झाले आणि त्यांची क्षमा मागितली. थोर कवी संत मोरोपंत यांनी या घटनेचे वर्णन अत्यंत स्पष्टपणे केले आहे.
महात्मा एकनाथांना तोच आत्मा वेगवेगळ्या प्राण्यांच्या रूपात प्रकट होताना दिसला. काशीची तीर्थयात्रा
संपल्यानंतर ते प्रयागहून रामेश्वरमला गंगाचे पवित्र पाणी परमेश्वराला अर्पण करण्यासाठी घेऊन जात होते.
वाटेत त्याने एका वाळवंटात तहानलेल्या गाढवाला पाहिले. गाढवाची दयनीय अवस्था पाहून तो हलला आणि
त्याने त्याला गंगा-पाणी दिले. त्याच्या मित्रांनी असे केल्याबद्दल त्याला आक्षेप घेतला पण एकनाथ महाराजांनी
त्यांना सांगितले की देव सर्व प्राण्यांमध्ये वास करतो.
*****
तहानलेल्या प्राण्याची तहान संपवणे म्हणजे दहा लाख वेळा परमेश्वराला पवित्र पाणी अर्पण करण्यासारखे होते.
थोर कवी संत मोरोपंत यांनी सांगितले आहे की एकनाथ महाराजांनी त्यांच्या कृतीतून एक लाख ब्राह्मणांना भोजन देण्याचा पुण्य मिळविला.
एकनाथ महाराज अत्यंत दयाळू होते. त्यांनी एका वेश्येच्या निवासस्थानास भेट दिली, ज्यांनी तिच्या मागील
जीवनाबद्दल पश्चात्ताप केला आणि देवाची कृपा प्राप्त करण्यासाठी एकनाथ महाराजांचे आशीर्वाद घेतले.
त्याचप्रमाणे त्याने काही चोरांना आशीर्वाद दिला ज्यांना त्याच्या घरी चोरी करुन पळून जाण्याची इच्छा होती पण
तो आंधळा झाला. एकनाथ महाराजांनी त्यांना केवळ माफ केले नाही तर त्यांना भोजनही दिले. त्यानंतर त्यांचे
जीवन बदलले आणि ते चांगले नागरिक झाले. Sant Eknath Information in Marathi.
एकदा एक ब्राह्मण पैठणला आला. आपल्या मुलाच्या पवित्र धाग्याच्या कार्यक्रमासाठी त्यांना दोनशे रुपयांची
गरज होती. एकनाथ महाराजांना जर तो त्रास देऊ लागला तर ते पैसे देतील असे काही लोकांनी त्याला सांगितले. ब्राह्मण एक सिंपलटॉन होता. त्यांनी त्यांच्यावर विश्वास ठेवला आणि एकनाथ महाराजांच्या घरी पोचले,
ते त्या वेळी पूजामध्ये गुंतले होते. ब्राह्मणाने एकनाथ महाराजांच्या मांडीवर क्रॉस टांग लावली.
****
एकनाथ महाराजांनी मात्र ते अतिशय प्रेमळपणे घेतले आणि ते ब्राह्मणांच्या प्रेमाचे अभिव्यक्ती म्हणून घेतले. Details of Sant Eknath in Marathi तो अजिबात चिडला नाही. जेवणाच्या वेळी ब्राह्मण एकनाथांच्या खांद्यावर स्वार झाला
महाराजांची पत्नी गिरिजा. ती नाराज झाली नव्हती आणि एकनाथ महाराजांना म्हणाली की ती आपल्या मुलाला
(ब्राह्मणाला) खाली पडू देणार नाही. ब्रह्म लाजला. त्यांनी संपूर्ण कथा एकनाथ महाराजांना सांगितली, त्यांनी त्यांना सांगितले की जर त्यांना त्याबद्दल माहिती असते तर त्यांनी मदत करण्याकरिता आपला राग व्यक्त केला
असता. एकदा परब्रमणि (तत्त्वज्ञानी दगड) असलेल्या ब्राह्मणांनी तीर्थयात्रेच्या वेळी ते एकनाथ महाराजांकडे सोडले. एकनाथ महाराजांनी ते परमेश्वराच्या आसनाखाली ठेवले आणि ते विसरले.
परत आल्यावर ब्राह्मणने परस्मानी मागितली, तेव्हा एकनाथ महाराजांनी त्याचा सेवक उद्धव यांना पारसमणी
आणण्यास सांगितले. उद्धव यांनी त्यांना सांगितले की परसमनी इतर अवशेषांसह गोदावरी नदीत फेकली गेली असती. ब्राह्मणाने एकनाथ महाराजांवर संशय घेतला, ज्याने त्याला नदीत नेले आणि अशा अनेक दगड उचलले
आणि ब्राह्मणाला त्याच्या मालकीचे एक घ्यायला सांगितले.
**** Details of Sant Eknath in Marathi
ते सर्व दगड परास्मानी होते हे पाहून ब्राह्मणाला आश्चर्य वाटले. भगवान आपल्या कंपनीचा आनंद घेत आहेत
आणि आपल्या भक्तांची सेवा करतात. भगवान श्रीकृष्ण श्रीखंडियाच्या रूपात एकनाथ महाराजांची सेवा करत
असत. ते पूजेसाठी आवश्यक असणार्‍या वस्तू गोळा करीत असत आणि श्रीनाथ-चंदनची पेस्ट परमेश्वराला
अर्पण करण्यासाठी एकनाथ महाराजांसाठी तयार करत असत. परमेश्वराचे दर्शन घेण्यासाठी एक ब्राह्मण
द्वारकामध्ये तप करीत होता,
ज्याने त्याला सांगितले की ते एकनाथ महाराजांच्या निवासस्थानी श्रीखंडियाच्या रूपात पैठणात भेटतील. Details of Sant Eknath in Marathi त्या
अनुषंगाने ब्राह्मण पैठण येथे आला आणि त्याने श्रीखंडियाला पाणी आणताना पाहिले परंतु तो परमेश्वराला पाहत आहे हे त्याने समजू शकले नाही.
भगवान मग अदृश्य झाले. जेव्हा ब्राह्मणांनी एकनाथ महाराजांना श्रीखंडियाबद्दल विचारले आणि भगवान त्याला
काय सांगितले ते सांगितले तेव्हा एकनाथ महाराजांनी परमेश्वराबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केली, ज्याने एकनाथ महाराजांसाठी सर्व वेदना घेतल्या आणि श्रीखंडियाच्या रूपात त्यांची सेवा केली. एकनाथ महाराज संत
ज्ञानेश्वरांकडे खूप आकर्षित झाले होते.
त्यांनी पंढरपूरमार्गे संत ज्ञानेश्वरांच्या समाधी स्थळाला भेट देण्यास प्रेरित केले. संत ज्ञानेश्वरांनी त्यांना स्वप्नात
असे सांगितले की त्यांच्या गळ्यातील अजान-झाडाची पळवाट काढा. एकनाथ महाराजांनी संत ज्ञानेश्वरांच्या
समाधीजवळ अजान वृक्ष असलेले संत ज्ञानेश्वरांची समाधी स्थित केली.
****
त्याने समाधीस्थळाच्या आत जाऊन पाहिले की, वृजनामध्ये बसलेल्या संत ज्ञानेश्वरांच्या गळ्याला अजानच्या
झाडाची फांदी होती. एकनाथ महाराजांनी पळवाट काढून समाधीचा दरवाजा बंद केला. ते तेथे तीन दिवस राहिले आणि ज्ञानेश्वरीच्या प्रसारासाठी प्रेरणा मिळाली.
पैठण परत आल्यावर एकनाथ महाराजांनी ज्ञानेश्वरीच्या तत्त्वांचे स्पष्टीकरण केले आणि श्रीमद्भगवद्गीतेचे ज्ञान
ज्ञानेश्वरीच्या अनुषंगाने केले. महात्मा एकनाथांनी त्यांचे दोन्ही निंदक तसेच त्यांचे कौतुक करणार्‍यांनाही मिठी मारली.
निंदकांविषयी, एकनाथ महाराज असे म्हणायचे की ते खरे हितचिंतक आहेत, ज्यांना त्यांच्या टीकेद्वारे एखाद्याला
सुधारण्याची संधी मिळते. ते गुरुप्रमाणे आहेत, जे एका घाणीतून शुद्ध करतात. Sant Eknath Information in Marathi अशा प्रकारे एकनाथ महाराज सर्वांसाठी उदारमतवादी होते. १ this56 च्या विक्रम संवतमध्ये त्यांनी हे नश्वर जग सोडले आणि आपल्या शेवटच्या भाकीत केले होते. चैत्र-कृष्ण-अष्टमीच्या भयंकर दिवशी पहाटे त्यांनी गोदावरी नदीत स्नान केले. लोक
कीर्तन करीत होते. एकनाथ महाराजांनी समाधी घेतली तेव्हा थोर संत आणि महात्मा तेथे एकत्र जमले होतेआणि परमेश्वराचे नाव जादू करतात.