लाला लाजपत राय (Lala Lajpat Rai Information in Marathi)
जन्म: 28 जानेवारी 1865 (Lala Lajpat Rai Information in Marathi)
जन्म ठिकाण: धुडिके, पंजाब
पालकः मुंशी राधा कृष्णा आझाद (पिता) आणि गुलाब देवी (आई)
जोडीदार: राधा देवी
मुलेः अमृत राय, प्यारेलाल, पार्वती
शिक्षण: शासकीय महाविद्यालय, लाहोर
राजकीय संघटनाः भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस, आर्य समाज
चळवळ: भारतीय स्वातंत्र्य चळवळ
राजकीय विचारसरणी: राष्ट्रवाद, उदारमतवाद
मृत्यूः 17 नोव्हेंबर 1928
Details of Lala Lajpat Rai in Marathi
लाला लाजपत राय हे एक प्रख्यात राष्ट्रवादी नेते होते ज्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका
बजावली. स्वातंत्र्य चळवळीच्या काळात प्रसिद्ध ‘लाल बाल पाल’ फायरब्रँड या त्रिकुटातील ते प्रमुख सदस्य
होते. ब्रिटिश राजवटीविरूद्ध त्यांचा भयंकरदेशभक्ती आणि जोरदार बोलकापणामुळे त्यांना ‘पंजाब केसरी’
किंवा पंजाबचे शेर ही पदवी मिळाली. त्यांनी पंजाब नॅशनल बँकेची स्थापना देखील केली. ख्रिश्चन मिशनना या
मुलांना ताब्यात घेण्यापासून रोखण्यासाठी त्यांनी1897 मध्ये हिंदू अनाथ रिलीफ मूव्हमेंटची स्थापना केली.
सायमन कमिशनच्या आगमनाचा निषेध करणार्‍या कार्यकर्त्यांवर पोलिसांच्या लाठीचार्जात तो गंभीरपणे जखमी झाला आणि काही दिवसांनी जखमींमुळे त्याचा मृत्यू झाला.
जीवन
लाला लाजपत राय यांचा जन्म 28 January 1865 रोजी मुंशी राधा कृष्ण आझाद आणि गुलाब देवी यांचा जन्म
फिरोजपूर जिल्ह्यातील धुडिके गावात झाला. Details of Lala Lajpat Rai in Marathi मुन्शी आझाद हे पर्शियन व उर्दू भाषेचे अभ्यासक होते. लालाची आई ही एक धार्मिक महिला होती ज्याने आपल्या मुलांमध्ये नैतिक मूल्ये वाढविली. त्यांच्या कौटुंबिक मूल्यांमुळे
लाजपत राय यांना भिन्न श्रद्धा व श्रद्धा असण्याचे स्वातंत्र्य मिळाले.
त्यांचे प्राथमिक शिक्षण रेवाडी येथील शासकीय उच्च माध्यमिक विद्यालयात झाले, जिथे त्यांचे वडील शिक्षक
म्हणून कार्यरत होते. लाजपत राय यांनी 1884 मध्ये लाहोरमधील शासकीय महाविद्यालयात कायद्याचे शिक्षण घेतले.
कॉलेजमध्ये ते देशभक्त आणि भावी स्वातंत्र्यसैनिक, लाला हंस राज आणि पंडित गुरु दत्त यांच्याशी संपर्कात
आले. त्यांनी लाहोरमधील शासकीय महाविद्यालयातून कायद्याचे शिक्षण घेतले आणि त्यानंतर हरियाणामधील हिसार येथे आपली कायदेशीर प्रथा सुरू केली.
लहानपणापासूनच त्याला आपल्या देशाची सेवा करण्याची इच्छा होती आणि म्हणूनच ते परदेशी राजवटीपासून मुक्त करण्याचा संकल्प घेतला. 1884 मध्ये त्याच्या वडिलांची रोहतक येथे बदली झाली आणि लाला लाजपत
राय हे तेथे आले. त्यांनी 1877 मध्ये राधा देवीशी लग्न केले. Facts of Lala Lajpat Rai in Marathi
1886 मध्ये हे कुटुंब हिसार येथे गेले आणि तेथे त्याने कायद्याचा अभ्यास केला. राष्ट्रीय कॉंग्रेसच्या 1888 आणि
1889 च्या वार्षिक अधिवेशनात ते प्रतिनिधी म्हणून सहभागी झाले. ते 1892 मध्ये उच्च न्यायालयात सराव करण्यासाठी लाहोरला गेले.
राष्ट्रवादाच्या कल्पना
लाला लाजपत राय हे एक वाचक होते आणि त्यांनी वाचलेल्या प्रत्येक गोष्टीने त्याच्या मनावर ठसा उमटविला.
इटालियन क्रांतिकारक नेते ज्युसेप्पे माझिनी यांनी आखलेल्या देशभक्ती आणि राष्ट्रवादाच्या आदर्शांमुळे ते मनापासून प्रभावित झाले. माझिनींनी प्रेरित होऊन लालाजी स्वातंत्र्य मिळवण्याच्या क्रांतिकारक मार्गाने गुंतले.
बिपिन चंद्र पाल, बंगालचे अरबिंदो घोष आणि महाराष्ट्रातील बाळ गंगाधर टिळक यांच्यासारख्या प्रमुख
नेत्यांसमवेत त्यांनी भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसच्या अनेक नेत्यांनी केलेल्या मध्यम राजकारणाची नकारात्मक बाजू पाहण्यास सुरुवात केली.
वर्चस्वाच्या स्थितीत हळू हळू प्रगती व्हावी या मागणीसाठी त्यांनी कॉंग्रेसच्या तीव्र विरोध दर्शविला आणि पूर्ण
स्वातंत्र्य किंवा ‘पूर्ण स्वराज’ आवश्यक असल्याचे सांगितले. Details of Lala Lajpat Rai in Marathi वैयक्तिक दृष्टिकोनातून ते आंतर-विश्वास सौहार्दावर महान विश्वास ठेवतात, परंतु पक्षाच्या मुस्लिम वर्गाला खुश
करण्यासाठी हिंदूंच्या हितासाठी बलिदान देण्याच्या कॉंग्रेसच्या नेत्यांनी दिलेल्या प्रवृत्तीचा त्यांनी योग्य विचार केला नाही.
लाला हे त्या मोजक्या नेत्यांपैकी एक होते ज्यांना एकत्रित वसाहतविरोधी संघर्ष आणि देशातील हिंदू-मुस्लिम
यांच्यात धार्मिक संघर्षाचे संभाव्य स्त्रोत समजल्या. दि १14१,, १ 23 २23 रोजी ‘दि ट्रीब्यून’ मध्ये त्यांनी “मुस्लिमांचे मुस्लिम आणि भारत बिगर मुस्लीम भारताचे स्पष्ट विभाजन” करण्याच्या प्रस्तावावर मोठा वाद
झाला.
राजकीय कारकीर्द
लाजपत राय यांनी आपली कायदेशीर प्रथा सोडली आणि आपली मातृभूमी ब्रिटीश साम्राज्यवादाच्या बंधनातून
मुक्त करण्याचे सर्व प्रयत्न केले. Facts of Lala Lajpat Rai in Marathi भारतातील ब्रिटीश राजवटीचे अत्याचारी स्वरूप अधोरेखित करण्यासाठी भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातल्या परिस्थितीची स्थिती जगातील प्रमुख देशांसमोर मांडण्याची गरज त्यांनी ओळखली.
ते 14 December 1923 मध्ये ब्रिटनमध्ये आणि त्यानंतर 1994 मध्ये अमेरिकेत गेले.
ऑक्टोबर 1917 मध्ये त्यांनी न्यूयॉर्कमध्ये अमेरिकेच्या इंडियन होम रुल लीगची स्थापना केली. ते 1917 ते
यूएसएमध्ये राहिले.1920 मध्ये अमेरिकेतून परतल्यानंतर लाजपत राय यांना कलकत्ता येथे (आताचे कोलकाता) कॉंग्रेसच्या विशेष अधिवेशनाचे अध्यक्ष म्हणून बोलावण्यात आले. Lala Lajpat Rai Information in Marathi जालियनवाला बग येथे ब्रिटीशांच्या क्रूर
कृत्याचा निषेध म्हणून त्यांनी पंजाबमधील ज्वलंत निदर्शने केली.
1920 मध्ये गांधींनी असहकार चळवळ सुरू केली तेव्हा ते पंजाबमधील चळवळीचे नेतृत्व करणारे कृतीत
उतरले. जेव्हा चौरी चौरा घटनेनंतर गांधींनी आंदोलन स्थगित करण्याचा निर्णय घेतला तेव्हा लाजपत राय यांनी या निर्णयावर टीका केली आणि कॉंग्रेस स्वातंत्र्य पार्टीची स्थापना केली.
घटनात्मक सुधारणांवर चर्चा करण्याच्या उद्देशाने सायमन कमिशनने 1929 मध्ये भारत भेट दिली. केवळ एक
ब्रिटिश प्रतिनिधींचा समावेश असलेल्या या आयोगाने भारतीय नेत्यांना प्रचंड रागावले. विरोधात देश भडकला आणि लाला लाजपत राय अशा निदर्शनांमध्ये आघाडीवर होते.
मृत्यू
30 octomber 1928 रोजी लाला येथे सायमन कमिशनच्या आगमनास विरोध करण्यासाठी लाला लाजपत राय
यांनी शांततापूर्ण मिरवणुकीचे नेतृत्व केले. मोर्चाला अडवत पोलिस अधीक्षक जेम्स ए.स्कॉटने आपल्या पोलिस दलाला कार्यकर्त्यांकडे ‘लाठीचार्ज’ करण्याचे आदेश दिले. Details of Lala Lajpat Rai in Marathi.
पोलिसांनी खासकरून लाजपत राय यांना लक्ष्य केले आणि त्याच्या छातीवर मारले. या कारवाईमुळे लाला लाजपत राय यांना गंभीर दुखापत झाली. 17 november 1928 रोजी हृदयविकाराच्या तीव्र झटक्याने त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या अनुयायांनी हा दोष इंग्रजांवर ठोकला आणि त्यांच्या मृत्यूचा बदला घेण्याचे वचन दिले.
चंद्रशेखर आझाद यांच्यासह भगतसिंग व इतर साथीदारांनी स्कॉटच्या हत्येचा कट रचला पण क्रांतिकारकांनी जे.पी. सँडर्सना गोळ्या घालून स्कोट म्हणून घोटाळा केला.
प्रभाव पाडणारी म्हणून भूमिका
भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील हे हेवीवेट नेतेच नव्हते, देशप्रेम आणि राष्ट्रवादाविषयीच्या त्यांच्या विचारांमुळेच
त्यांना आदरणीय नेत्याचा दर्जा मिळाला. त्यांनी आपल्या पिढीतील तरुणांना प्रेरणा दिली आणि त्यांच्या अंत: करणात देशप्रेमाची सुप्त भावना प्रज्वलित केली. चंद्रशेखर आझाद आणि भगतसिंग यांच्यासारख्या तरुणांना
त्याच्या उदाहरणाचे अनुकरण करून मातृभूमीच्या स्वातंत्र्यासाठी आपले जीवन समर्पित करण्यास प्रवृत्त केले गेले.
वारसा (Details of Lala Lajpat Rai in Marathi)
लाला लाजपत राय यांनी आपल्या नेतृत्व क्षमतांनीच नव्हे तर शिक्षण, वाणिज्य आणि आरोग्यासाठीसुद्धा
आपल्या देशातील लोकांच्या मनात कायमची छाप पाडली. ते दयानंद सरस्वती यांचे अनुयायी होते आणि त्यांनी
दयानंद एंग्लो-वैदिक शाळा स्थापन करण्यास मदत केली. Details of Lala Lajpat Rai in Marathi नंतर त्यांनी ‘पंजाब नॅशनल बँक’ म्हणून विकसित झालेल्या एका बँकेची स्थापना सुरू केली. 1927 मध्ये त्यांनी
आपल्या आई गुलाबी देवीच्या नावावर विश्वास ठेवला आणि गुलाबी देवी चेस्ट हॉस्पिटल नावाच्या महिलांसाठी क्षयरोग रुग्णालय सुरू केले.