गोपाळ हरी देशमुख (Gopal Hari Deshmukh Information in Marathi)
गोपाळ हरी देशमुख ऊर्फ लोकहितवादी यांचा जन्म पुणे येथे १८ फेब्रुवारी १८२३ मध्ये झाला. त्यांचे मूळ आडनाव सि द्धेय असे होते. देशमुख हे नाव वतनावावरून पडले. Gopal Hari Deshmukh Information in Marathi संस्कृत, फारसी, गुजराती, हिंदी या भाषा त्यांना अवगत होत्या.
1.शिक्षणक्रम आटोपल्यानंतर त्यांना सरकारी खात्यात इसवीसन १८४४ मध्ये भाषांतर कार म्हणून नोकरी मिळाली.
२. इसवीसन १८४८ मध्ये त्यांनी भाऊ महाजन यांच्या ‘प्रभाकर ‘ या साप्ताहिकात ‘ या नावाने लेख लिहिण्यास
प्रारंभ केला. इ. स. १८४८ ते १८५० या दोन वर्षांच्या कालावधीत समाजाला उद्देशून लिहिलेले १०० पत्रे त्यांची ‘
शतपत्रे ‘ म्हणून ओळखली जातात.
३. इसवीसन १८५२ मध्ये त्यांचे वाई येथे फर्स्टक्लास मुन्सफ या पदावर नेमणूक झाली.
४. इसवीसन १८५६ मध्ये त्यांची सब असिस्टंट इनाम कमिशनर ह्या पदावर नियुक्ती झाली.
५. इसवीसन १८६२ मध्ये अहमदाबाद येथे असिस्टंट जज व नंतर अहमदनगरला जज म्हणुन त्यांनी कार्य केले.
६. अहमदाबाद येथे ॲक्टींग स्मॉल कॉज आणि नाशिक येथे जॉईन सेशन्स जज्ज म्हणूनही त्यांची नियुक्ती झाली होती.
७. इसवीसन १८७९ मध्ये ते सरकारी सेवेतून निवृत्त झाले.
८. इसवीसन १८८० मध्ये मुंबई प्रांताच्या विधीमंडळाचे सदस्य म्हणून त्यांची नेमणूक करण्यात आली.
९. इ.स. १८८१ मध्ये एक वर्ष रतलाम संस्थानाचे दिवाण म्हणूनही त्यांनी काम केले.
१०. इ.स. १८८२ मध्ये त्यांनी लोकहितवादी या नावाचे मासिक व क१८८३ मध्ये त्याच नावाचे त्राईमासिक सुरू केले.
विचार :-
१. समाजातील अनिष्ट रूढी व परंपरा दूर करून सर्वांगीन सामाजिक प्रगतीचा विचार करावा, समाजातील सर्व
घटकांनी एकत्र येऊन स्वतःची उन्नती साधावी, अंधश्रद्धा, भोळ्या समजुती व संकुचित विचार त्यांचा त्याग करावा.
२. उच्चवर्णीयांनी आपल्या वर्ण श्रेष्ठत्वाचा त्याग करून देशहितासाठी नव्या आचार विचारांचा अंगिकार करावा.
३. बालविवाह, हुंडा, बहुपत्नीकत्व या सारख्या अनिष्ट प्रथांवर लोकहितवादींना जोरदार हल्ला चढविला होता.
बालविवाह मुळे स्त्रीचे व्यक्तिमत्त्व खुलून जाते अनेक स्त्रियांना वैभव याचे दुःख भोगावे लागते, म्हणून बालविवाहाची प्रथा बंद करावी स्त्रियांना शिक्षण व विवाह याबाबतीत स्वातंत्र्य द्यावे. विधवांना पुनर्विवाह
करण्याचा अधिकार द्यावा असे विचार त्यांनी मांडले.
ग्रंथसंपदा:-
लक्ष्मीज्ञान, हिंदुस्थानास दारिद्र्य येण्याची कारणे आणि त्याचा परिहार व्यापाराविषयी विचार, स्थानिक स्वराज्य
व्यवस्था, ग्रामरचना,हिंदुस्थानचा इतिहास पूर्वार्ध, गितातत्व, गुजरात, लंका, राजस्थान, पानिपत, पृथ्वीराज चव्हाण, स्वामी दयानंद सरस्वती, आगम प्रकाश, शतपत्रे, स्वाध्याय इत्यादी.
पुरस्कार (Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi) :-
नोकरीच्या कालखंडात त्यांना ‘ जस्टिस ऑफ पीस ‘ व ‘ रावबहादूर ‘ या पदव्या देऊन त्यांच्या सरकारने गौरव केला होता.
लोकहितवाडी
लोकहितवाडी म्हणून प्रसिद्ध असलेले गोपाळ हरी देशमुख हे महाराष्ट्रातील सर्वपक्षीय सुधारवादांचे प्रणेते होते. तो वेस्टच्या नवीन शिक्षणाचे उत्तम उत्पादन होते. त्यांनी पश्चिम भारतात व्यापक आधारित बौद्धिक पुनर्जागरण
पाया घातला. त्याच्याकडे एक दुर्मिळ दूरदृष्टी होती आणि भविष्यातील घडामोडींचा अंदाज येऊ शकतो. लोकहितवाडी आयुष्यभर सक्रिय होते.
सार्वजनिक तीव्रता
त्याचे नाव अनेक सार्वजनिक संस्था स्थापनेशी जोडलेले आहे. त्याचा सर्वात मोठा परिणाम त्यांच्या
पत्रकारितेमुळे व साहित्यातून झाला. त्यांनी सद्य धार्मिक, सामाजिक आणि आर्थिक समस्यांवरील अनेक पुस्तके लिहिली.
त्याची पुस्तके
त्यांची मोठी पुस्तके प्रामुख्याने ऐतिहासिक विषयांवर आहेत. 1848 पासून त्यांनी धार्मिक, सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि शैक्षणिक विषयांवर ‘प्रभाकर’ या नियतकालिकात लघु लेखांची मालिका प्रकाशित केली.
शतपात्रे म्हणून ओळखले जाणारे हे एकशे आठ लेख 1860 मध्ये ‘लोकहितवाडीकृत निबंधबंध’ या भाग म्हणून संग्रहित केले गेले.
शतापात्री हे समाजातील सर्व रोगांचे स्पष्ट, अधीर आणि भेदक विश्लेषण प्रस्तुत करते. त्यांनी स्वाध्याय अथव्या
आर्यविद्याचाच क्रमा, विचार अनी परिक्सा (आर्य शिकवणीच्या अनुक्रमांचा अभ्यास, विचार व आढावा) या पुस्तकाचे प्रकाशन केले जे त्यांच्या कथेत अधिक मध्यम आहे, Facts of Gopal Hari Deshmukh in Marathi अनुभवी, परिपक्व सुधारकांची मते देतात. शतापात्री आणि स्वध्याय लोकहितवाडी समजून घेण्याची गुरुकिल्ली आहेत. दोन्ही पुस्तकांमध्ये मुळात समान शिकवण असते; परंतु उत्तरार्ध वैदिक काळाच्या स्तुतीसाठी अधिक स्पष्टपणे दिसतात.
सामाजिक मदतनीस (Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi)
शतापात्री घटनांच्या नवीन ट्रेंडबद्दलची त्यांची विलक्षण आकलनता प्रकट करते. इतक्या लहान वयात
आधुनिकतेचा आणि त्याच्या दृष्टिकोनाचा धर्मनिरपेक्षता पाहून आश्चर्य वाटते. पत्र क्रमांक १००० मध्ये ही पत्रे लिहिण्याचा परिणाम त्यांनी स्पष्ट केल्यावर त्यांनी अशी इच्छा व्यक्त केली की लोकांना वास्तविक परिस्थिती जाणून घ्यावी, स्वत: ला सुधारित करावे, या जगात कल्याण मिळवावे आणि जीवनात आनंद मिळवावा.
लोकांनी त्यांचा वेळ मानून घेतलेल्या पूर्वग्रह, उपेक्षा आणि मूर्खपणाचा त्याग करावा अशी त्याची इच्छा होती.
त्यांनी पुन्हा एकदा वाचकांना स्वतःसाठी विचार करून नवीन शिक्षणाचे मुक्त मनाने स्वागत करण्याचे आवाहन केले. आपल्या देशवासियांना त्याने कोणतेही प्राण सोडले नाही आणि कोणतीही इजा केली नाही, जे सध्याच्या देशातील दुर्बल परिस्थितीसाठी जबाबदार आहेत.
वयाच्या जुन्या अधिकाराला आणि परंपरेला आव्हान देणारा तो पहिला होता. त्याला पाश्चात्य शिक्षणाचे महत्त्व
आणि ज्ञानाची शक्ती समजली. खरे शिक्षण म्हणजे ज्ञानाचा शोध. नवीन माणसांसमोर नवा विचार आणि नवीन दृष्टी ठेवण्याची त्याला मनापासून इच्छा होती.
सामाजिक सुधारणा
समाज सुधारण्यासाठी हे आवश्यक आहे याची त्यांना खात्री होती. त्यांनी लोकांच्या हिताचा मार्ग म्हणून
सुधारणांची व्याख्या केली. धर्म, राजकारण, आर्थिक, सामाजिक बाबी आणि प्रशासकीय बाबींविषयीचे त्यांचे
प्रतिबिंब शंभर पत्रांतून प्रकट होते. सामाजिक विषयांवर त्यांनी केलेल्या टीकेचा व्यापक परिणाम झाला. हे पत्रे
त्याच्या देशभक्तीची आवड आणि आपल्या स्वत: च्या देशावर असलेले प्रेम दर्शवित आहेत. महाराष्ट्राच्या
बौद्धिक वर्गाने देशाच्या राजकीय स्वातंत्र्य गमावल्याबद्दल तीव्र वेदना व्यक्त केली. आपल्या स्वातंत्र्याच्या
नुकसानास कारणीभूत ठरणा कारणांविषयी त्याने प्रथम विचार केला. त्याने तोटा आठ कारणास्तव केला, ज्याला त्यांनी ‘हिंदुष्टक’ (हिंदूंच्या विध्वंसची एकूण आठ कारणे) म्हटले. त्यांच्या युक्तिवादामध्ये अडथळा
न येण्याकरिता त्याने अज्ञान, शिकण्याचे नुकसान, मूर्ख ब्राह्मणांचे वर्चस्व, धर्म, भेदभाव आणि अंध परंपरावाद याविषयी चुकीचे मत मांडले. Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi
लेखन (Data of Gopal Hari Deshmukh in Marathi)
त्याने कुणाच्या शब्दांवर किंवा शिकवणुकीवर आधारित काल्पनिक वर्णन केले नाही. तो नावलौकिक किंवा
संपत्ती यासाठी लिहित नाही, कीर्ति मिळवण्याच्या उद्देशाने नाही. त्यांनी श्रम केले जेणेकरुन लोक त्यांची खरी स्थिती ओळखू शकतील आणि सुधारतील आणि अविचारीपणा किंवा मूर्खपणामुळे खंबीरपणे उभे असलेले
काही दीर्घ मते कमी होऊ शकतात आणि अदृश्य होऊ शकतात. या कारणासाठी त्याने मोबदला न घेता, तसेच करता येईपर्यंत आणि स्वतःच्या स्वेच्छेने परिश्रम घेतले.
धार्मिक कल्पना
बर्‍याच जुन्या व्यक्तींना, लोकहितवाडीची अनेक मते प्रतिकूल आणि हिंदू धर्माच्या विरोधात दिसतील. परंतु ही
त्यांची केवळ कल्पना आहे, कारण त्यांच्यात असे काहीही नाही, जे हिंदू धर्माच्या प्रतिकूल आहे. हे सर्व मूर्खपणाचे आहे.
पत्रकारिता
त्यांचे पत्र आपल्याला त्याच्या पत्रकारितेबद्दल आणि आयुष्यभरातील त्यांच्या सुधारणांच्या प्रयत्नांना कशा प्रकारे
मार्गदर्शन करतात याची अंतर्दृष्टी देते. त्यांनी लिहिले: ‘मी तुम्हा सर्वांना विनंती करतो की तुम्ही वाचायला
सुरूवात करा, नवीन पुस्तके व वर्तमानपत्र वाचले पाहिजे आणि तुमच्या अवतीभवती काय होत आहे ते पाहा.
ब्रिटीशांकडे बर्‍याच दर्जेदार दर्जे आहेत हे समजण्यास सुरवात करा. आपण हे गुण आत्मसात करावे यासाठी
देवाने ब्रिटीशांना आणि तुम्हाला एकत्र आणले. देवावर धार्मिक आणि हेतू बना. या सद्गुणांशिवाय सर्व काही व्यर्थ आहे. सत्य बोला, लबाडीचा त्याग करा, धर्म सुधारण्यासाठी कार्य करा आणि त्यास बाजूला ठेवू नका, परंतु काळानुसार त्याचा अर्थ लावा. सर्व लोकांमध्ये देव आणि जगाचे ज्ञान पसरवा.
आळशी होऊ नका. आपल्यातील खरोखर हुशार नेते म्हणून नेमणूक करा. त्याच्या निर्देशानुसार पुढे जा. सर्व
माणसांमध्ये एकता असू द्या. लक्षात ठेवा की आपणामध्ये फूट पडू नये. आपले ज्ञान वाढवा आणि पुढे जा. सरकार कसे कार्य करते, कोण शासन करीत आहे आणि तो कसा वागतो हे सतत पहा. चांगले माहिती ठेवा.
ज्ञान
आपल्या प्राचीन विज्ञान, पुस्तके, मते, कल्पना यापेक्षा कितीतरी पटीने शंभर पट चांगली तुलना करा. विज्ञान
आता वाढले आहे, त्या सर्वांचे परीक्षण करा. आपल्या संपत्तीबद्दल, आपल्या आळशी राहू नका. भट्ट आणि
पंडित हे फक्त मूर्ख आहेत हे जाणून घ्या. खरा नैतिकता शोधा. Facts of Gopal Hari Deshmukh in Marathi.
शिकणे म्हणजे ज्ञान; हे माणसाला शुद्ध, जिज्ञासू आणि शक्तिशाली बनवते. हा मजकूर लोकांना उत्सुकतेसाठी,
सुधारण्यासाठी त्यांची मने उघडण्यासाठी प्रोत्साहित करतो. त्याचवेळी लोकहितवाडींनी तितकाच स्पष्टपणे निदर्शनास आणून दिला की त्यांचा समाज अत्याचारांनी पंगु झाला आहे.
जीवनाबद्दलच्या नवीन दृश्यासाठी ब्लू प्रिंट्स
लोकहितवाडी लोकांना आणि जागे करण्यासाठी हे कठोर शब्द वापरले. परंतु त्यांची टीका नकारात्मक राहिली नाही. रॅमशॅकल जुन्या झोपडी खाली खेचण्याचा त्याने प्रयत्न केला, परंतु त्याच्याकडे आधीपासूनच नवीन
इमारतीचे निळे प्रिंट तयार केले गेले होते. त्यांच्या लिखाणातील सकारात्मक बाब शतकाची कसोटी ठरली होती आणि आजही त्याचे महत्त्व कायम आहे.
धर्म
लोकहितवाडींच्या मते धर्मात तर्कसंगत दृष्टीकोन असणे आवश्यक आहे. त्यांनी लिहिले: ‘हिंदूंनी अजूनही स्वत:
चा विचार करायला सुरवात केली नाही. हे अद्यापपर्यंत त्यांना समजलेले नाही की मन हे एक मोठे पवित्र पुस्तक
आहे आणि लिहिलेल्या पवित्र पुस्तके त्यापेक्षा कनिष्ठ आहेत ‘.
आपल्या स्वतःच्या धर्माचा व्यावहारिक दृष्टिकोनातून निर्णय घेताना तो असा निष्कर्ष काढला की पवित्र शास्त्रवचनांच्या म्हणण्याला कारण म्हणून परीक्षण करणे आवश्यक आहे. वेद divineषींनी लिहिलेले होते जे
लेखक व थोर संत होते पण दैवी व्यक्ती नव्हत्या. Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi जाती मूळतः लोकांच्या गुणांवर आणि त्यांच्या व्यवसायांवर आधारित होती, दैवी व्यवस्थावर आधारित नव्हती.
अवतार शूर व सद्गुणी नायक होते. पुनर्जन्माची श्रद्धा केवळ पुराणांत निर्माण झाली. मंत्रांचा पुतळा हा काल्पनिक आहे. ज्योतिष खोटे आहे. सती प्रथा, विधवांचे केस कापणे, बालविवाह, विधवांचा पुनर्विवाह
करण्यास मनाई आणि अशाच प्रकारच्या प्रथांविरूद्ध संघर्ष करणे योग्य आहे. परंतु देवाकडे जाण्याचा मार्ग समजून घेतलेला धर्म नाकारू नये.
प्रार्थना समाज
लोकहितवाडीचा तत्वज्ञानाचा दृष्टीकोन म्हणजे प्रार्थना समाज. तो असे मानतो की विश्वाचा एकच शासक आहे.
मानवी आत्मा आणि परिपूर्ण अस्तित्व मूलत: भिन्न आहेत. मानवी आत्मा निकृष्ट स्वरूपाचा आहे आणि देव मर्यादा न घालता सर्वसमर्थ आहे.
विश्वाची उत्पत्ती, संरक्षण आणि नाश त्याच्यावर अवलंबून आहे. विश्वावर होणारे बदल यामुळे अवास्तव बनत
नाहीत. जगाचे वास्तव हे अनुभवाची वस्तुस्थिती आहे. लोकहितवाडी प्रार्थना समाजातील इतर सदस्यांपेक्षा आपल्या देवाविषयीचे ज्ञान मर्यादित करते.
राजकीय सरकारच्या उदारमतवादी तत्वज्ञानाच्या वाढीसाठीही त्यांनी आपले योगदान दिले. यासाठी त्याने
जेरेमी बेंथम, जेम्स मिल आणि जे.एस. च्या वंशपरंपरेतील मुख्य प्रेरणा घेतली. गिरणी
*** Data of Gopal Hari Deshmukh in Marathi
ते म्हणाले की, राज्य लोकांचे हित साधण्यासाठी प्रस्थापित आहे. स्पर्धात्मक परीक्षांवर आधारित नवीन नेमणूक
यंत्रणेची ब्रिटीश सरकारची प्रशंसा केल्यावर त्यांनी हे मान्यतेने लिहिले की: ‘सर्व विचारवंत लोक कबूल करतात की सध्याच्या सरकारच्या स्वरूपाचे दुसरे पैलू म्हणजे ते सुख आणि शांती टिकवून ठेवते आणि शिक्षणाला
प्रोत्साहन देते, न्याय, चांगले वर्तन, स्वातंत्र्य आणि लोकांना उपयुक्त अशी अनेक कामे. याद्वारे हे लोक भरभराट आणि समाधानी राहण्याचा प्रयत्न करतात; आणि याचा परिणाम सहज अनुभवता येतो ‘.
*****
सरकारच्या त्याच उपयोगितावादी कारभाराचा उल्लेखही एकोणतीस प्रस्तावांच्या यादीमध्ये करण्यात आला
आहे, ज्या त्यांच्या मते, बर्‍याच काळापासून भारताकडे दुर्लक्ष केले जात होते, परंतु नवीन कल्पनांच्या ओघाने ते पुन्हा जिवंत झाले. एक प्रस्ताव खालीलप्रमाणे आहेः ‘लोकांचे ज्ञान आणि संपत्ती दिवसेंदिवस वाढविणे हे सरकारचे धोरण असले पाहिजे. Gopal Hari Deshmukh Information in Marathi व्यक्तीचे स्वातंत्र्य वाचवण्याचे सरकारचे कर्तव्य आहे.
चांगल्या स्थितीत लोकांच्या मतांचा विचार केला जातो आणि त्यांचे प्रशासन त्यांच्या संमतीवर आधारित असते.
राज्यकर्त्याची निवड लोकांनी केली पाहिजे आणि त्याने आपल्या पदाचा गैरवापर केल्यास त्याला काढून टाकले जाऊ शकते. राजे दैवी संस्था स्थापत नाहीत. सरकारचा प्रयोग कायद्यावर आधारित असावा. सर्व नागरिकांचे
समान अधिकार आणि कर्तव्ये आहेत. राज्याच्या संरक्षणासाठी, कायदा हा कोणत्याही जाती किंवा पंथाचा भेद न करता सर्वांसाठी समान असावा.
इंग्रजी आणि भारतीय यांच्यातील संबंधांनाही समानतेचे हे तत्व लागू केले पाहिजे हे लोहितवाडीला समजले. त्यांनी अधीरतेने सांगितले की ते दोघेही पुरुष आहेत आणि त्यांच्या इतर काही वक्तव्यांचा विरोधाभास आहे,
असेही ते पुढे म्हणाले की सध्याचे सरकारचे स्वरूप भारतीयांच्या हिताचे नव्हते आणि त्यांना जे हक्क देण्यात आले होते ते त्यांनी दिले नाही.
हे त्यांनी १ 1848 as च्या सुरुवातीच्या काळात लिहिले. त्यांनी भारतात अशी संसद स्थापन करण्याची मागणी
केली ज्यासाठी जाती किंवा धर्म विचारात न घेता, ते परदेशी किंवा स्वदेशी असले तरी सुज्ञांची निवड करावी. हा धाडसी प्रस्ताव होता. एम. जी. रानडे इतक्या पुढे कधीच गेले नाहीत.
****
मॅथ्यू लेडरले यांच्या मते, ‘लोकहितवाडी उपयोगितावादी नव्हते. म्हणूनच उपयोगितावादी योजनेत समेट कसा
करावा या प्रश्नामुळे, भारतीयांमध्ये हितसंबंध निर्माण होण्याच्या प्रश्नामुळे तो चकित झाला नाही. Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi उपयोगितावादी भारतीयांना बेंथमच्या शब्दात त्याची आवड, स्वारस्य सोडून देण्यास सांगतात आणि असे केल्याने तो आपल्या हिताचे अनुसरण करीत असल्याचे राज्यपालांचे आश्वासन स्वीकारण्यास सांगते.
आर्थिक बाबींविषयी मत
महाराष्ट्राच्या वेगवेगळ्या भागात आणि अहमदाबादसारख्या ठिकाणी बॉम्बे प्रेसिडेंसीचा एक भाग बनलेल्या
आपल्या अधिकृत कर्तव्याच्या अनुषंगाने लोकहितवाडीला एक वेगळा अनुभव मिळाला होता. त्याच्या
विवेकबुद्धीने त्याला विसंगती, खोटेपणा आणि बेशिस्तपणा शोधण्यासाठी प्रेरित केले. Facts of Gopal Hari Deshmukh in Marathi हिंदू समाजाची सामाजिक स्थिती जशी त्यांनी समीक्षेने पाहिली त्याचप्रमाणे, त्यांनी कर आणि आकारणीच्या बाबतीत निसर्ग आणि इंग्रजी
अधिका-यांनी केलेल्या असमानता आणि अन्यायकडेही आपले लक्ष वेधले.
दारूवरील अबकारी शुल्कातून तिजोरीला भरीव रक्कम मिळाली. अधिक पैसे सरकारला उपलब्ध व्हावेत
म्हणून मद्यपान करण्यास प्रोत्साहित केले जात होते. सरकारच्या ताबूत भरण्यासाठी लोकांचे आरोग्य
बिघडवण्याच्या सरकारच्या वृत्तीचा त्यांनी निषेध केला. ते म्हणाले, ‘जनता सरकारची जननी आहे. जर सरकारने
लोकांच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष केले तर त्याचा परिणाम लोकांच्या दारिद्र्यात होईल आणि त्याचा परिणाम
सरकारच्या वित्तियतेवर होईल.
1894 मध्ये त्यांनी लिहिले, ‘गुजरातचा इतिहास’. त्यांनी ‘सरकारची तुलना’ (रज्यतुलना) नावाचा परिशिष्ट जोडला. त्याने देशी व परदेशी राज्यातील गुणवत्तेची व नीचपणाची तुलना केली. Gopal Hari Deshmukh Information in Marathi त्यांनी असा निष्कर्ष काढला की ब्रिटीश राजवटीत सरकारच्या तुलनेत कर, सीमाशुल्क, उत्पादन शुल्क आणि इतर शुल्क जास्त होते. ईस्ट इंडिया कंपनीच्या प्रबुद्ध सरकारला इतकेच श्रेय नाही की त्यांनी त्यांच्या महसूल धोरणामुळे रयत असमाधानी
ठेवली आहे. मराठ्यांप्रमाणेच हे सरकार कल्याणकारी उपाय अवलंबले तर बरे झाले असते.
मूळ आणि युरोपियन व्यक्तींशी वागताना अनुकूलता आणि भेदभाव यांचे धोरणही त्यांनी धिक्कारले. आपल्या
अधिकृत कर्तव्याच्या वेळीच, त्यांनी महाराष्ट्रातील लोकांवरील पक्षपाती भावना आणि आर्थिक अन्याय केल्याच्या अनेक घटना घडल्या.
स्वदेशी आणि बहिष्कार
पाध्ये आणि टिकेकर लोकहितवाडी यांना स्वदेश आणि नंतरच्या वर्षांच्या बहिष्कार चळवळींचा अग्रणी
मानतील. महाराष्ट्रातील दारिद्र्य आणि बेरोजगारीचे विश्लेषण करतांना त्यांनी आमच्या बाजारपेठेत इंग्रजांनी देशी व्यापार्‍यांच्या नुकसानीकडे लक्ष वेधले.
आपल्या देशातील लोक निकृष्ट दर्जाचे असले तरीही इतर देशांचा माल खरेदी करु नये आणि केवळ देशी वस्तू
खरेदी न करण्याचा संकल्प त्यांनी केला पाहिजे. Gopal Hari Deshmukh Information in Marathi कापूस खरेदीदाराने परदेशी कच्चा कापूस विकू नये आणि त्यांना फक्त कापड वस्तू विकण्याचा निर्णय घ्यावा.
त्यांनी त्यांना इंग्रजी वस्तू खरेदी करणे व तयार वस्तूंची विक्री थांबविण्याचा सल्ला दिला. आम्ही परदेशी वस्तू
टाकाव्यात आणि देशी वस्तू खडबडीत कापड असल्या तरी त्यांचे संरक्षण केले पाहिजे. इंग्रज सरकारच्या सेवेत
असूनही राज्यकर्त्याने अत्यंत असुरक्षित बिंदूंवर दुखावण्याची धडकी दर्शविणे लोकहितवाडींनी उल्लेखनीय
आहे. Details of Gopal Hari Deshmukh in Marathi तथापि दृष्टिकोन हौशी होता.
लोकहितवाडी न्यायमूर्ती रानडे यांचा एकापेक्षा जास्त आदर करतात. रानडे यांच्याप्रमाणेच त्यांनी सामाजिक
सुधारणेला भारताच्या राजकीय मुक्तीसाठी पूर्णपणे आवश्यक मानले. रानडे यांच्याप्रमाणेच त्यांनी ब्रिटिश
राजवटीलाही ईश्वरी नियमांप्रमाणे मानले परंतु ते ब्रिटीश राजवटीचे अंध कौतुक नव्हते.
हे दोघेही अर्थशास्त्राचे विद्यार्थी आणि स्वदेशीचे चॅम्पियन होते. दोघांनीही देशाच्या औद्योगिकीकरणाची वकिली
केली. स्वराज्य साध्य करण्याच्या पद्धतीच्या नुसार तो इतका मूलगामी होता की त्याला भारतीय राष्ट्रीय चळवळीचा सकाळचा तारा म्हटले जाऊ शकते.
मृत्यू (Facts of Gopal Hari Deshmukh in Marathi ):-
९ ऑक्टोबर १८९२ रोजी त्यांचे निधन झाले.